Piece chlebowe opalane drewnem
Piece chlebowe opalane drewnem to coraz popularniejsze w naszym kraju urządzenia ogniowe. Dla jednych to atrakcja, dla innych moda… Myślę, że niepowtarzalny smak i jakość potraw wychodzących z takiego paleniska, to główna motywacja, by taki piec posiadać.
Budowa pieca chlebowego
Piec chlebowy można wybudować w różnych miejscach. Najczęstszym takim lokum jest specjalna wiata – miejsce wypoczynku w określonej porze roku. Lokalizacja pieca chlebowego w domu, pozwala korzystać z niego również zimą. W piecu tego typu, oprócz chleba i ciast, można przygotowywać pizzę, podgrzewane przystawki (polecam śliwki suszone zawijane w boczku), jak i potrawy w garnku ceramicznym, żeliwnym, czy popularnym kociołku. Suszenie warzyw, owoców i grzybów to kolejna funkcja, bez której wielu z nas nie wyobraża sobie życia.
Ale o kulinariach, lepiej poczytać u Makłowicza albo Okrasy…. Będąc zdunem, o wiele lepiej czuję się pisząc o cegłach szamotowych. Napiszę więc o swoich doświadczeniach w budowaniu pieców chlebowych, moich pomysłach i rozwiązaniach, które moim zdaniem zapewnią trwałość wznoszonych budowli. Musicie mieć świadomość, że takich mądrali jest więcej na świecie, a każdy zna swoje, z pewnością, nie gorsze od moich sztuczki….
Fundament i podbudowa pieca
Zacznijmy od podstawy, na której piec wznosimy. Trzeba mieć świadomość, że nawet najlżejsze, z gotowych elementów, mogą ważyć kilkaset kilogramów. Te budowane jako stałe pod wiatami – nawet kilka ton. Potrzebny jest fundament, i to nie byle jaki. Podstawa ceglano-betonowa na prezentowanym zdjęciu, bez pieca chlebowego, sama waży 1500 kg. Z kolei piecyk mobilny, na metalowym stelażu, możemy ustawić na kostce brukowej, bez specjalnych wzmocnień. Bez znaczenia, czy forma mobilna będzie stosowana, czy też piec na stelażu utknie w jednym miejscu na zawsze…
Oczywiście, to nie są jedyne pomysły na podbudowę pieca. Można ją wykonać z bloczków cementowych, keramzytowych, supereksu. Można, odpowiednio izolując, wykonać z drewna albo układając stos palet typu euro. Można łączyć techniki, znając elementarne podstawy prac murarskich.
Komora spalania i jej znaczenie
Piec chlebowy to komora, w której spalamy drewno w celu jej rozgrzania. Do dzisiaj, w odległych zakątkach świata, ale i naszego kraju, można znaleźć takie komory, które nie mają nawet komina. Dym wylatuje przez drzwiczki. Piece takie umiejscowione na wolnym powietrzu, doskonale się sprawdzają. Ich przydatność wynika z umiejętności obsługującej go osoby… Przypomina mi się przysłowie: „nie wszystko złoto, co się świeci”. To jest trochę tak, jak z tymi wybujałymi, często w wyszukany sposób zdobnymi i piekielnie drogimi „kombajnami” – instalacjami ogrodowymi, zwykle z cegły, z kominkiem otwartym, kuchnią fajerkową, grillem i wędzarnią. Mój znajomy wędzi w …starej beczce po ropie. Jego wyroby mają renomę od lat. Podobnie jest z pizzą z pieca. Piec jest ważny, ale ważniejsze, kto przy nim stoi! Na zdjęciu piec gliniany z paleniskiem w kształcie koła i kopułą.
Tradycyjny piec chlebowy z gliny
Zakłada się, że to jedna z najstarszych metod budowy pieców chlebowych. Łatwo go naprawić, używając właśnie gliny. Gdy przestaje być potrzebny, łatwo go oddać Ziemi…Przyznać muszę, że nie widzę różnicy w walorach smakowych potraw pochodzących z tego pieca albo innego, o ścianach prostych, z płaskim sklepieniem – lub z pieca skonstruowanego w postaci tunelu ze sklepieniem łukowym….Ale…o Makłowiczu wspominałem wcześniej….
Jedną z metod budowy pieca chlebowego, podobną do tej z gliny, jest taka z wykorzystaniem betonu ogniotrwałego. Formujemy z piasku kształt wewnętrzny pieca, następnie nakładamy kilka warstw betonu. Po uzyskaniu grubości ścianek ok 5-6 cm, wygrzebujemy piasek ze środka i…. palimy. Z początku delikatnie, ale w ciągu dwóch dni umiejętnego palenia, można uzyskać gotowość pieca do wytężonej pracy.
Piec podczas wypalania otrzymał fikuśne obramowanie z czerwonych kafli i izolację ze słomy moczonej w glinie.
Piec chlebowy tunelowy – konstrukcja
Dla średnio wprawionego budowniczego, najłatwiejszy do zbudowania jest piec tunelowy. Obojętne, czy wykonamy go z cegieł, czy ciosanych (lub odpowiednich zbieranych) kamieni. Podstawa, izolacja, dno paleniska, a na nim dwa solidne murki. Jeden z lewej strony, drugi z prawej. Te murki są najważniejsze. Od ich stabilności i wytrzymałości zależeć będzie długowieczność i trwałość konstrukcji. Łukowe sklepienie będzie się na nich opierać. Będzie ciężkie, będzie parło na boki i dodatkowo będziemy je przypalać! Przyznam, że lubię spać spokojnie i opracowałem własny patent na stabilność konstrukcji, nawet przy niezbyt masywnych ścianach bocznych pieca. W zasadzie zdjęcia wyjaśniają cały sekret…
Profil, z którego wykonujemy podstawę, można przedłużyć w taki sposób, by stanowił solidne zaparcie dla murków bocznych pieca, na których z kolei opieramy łuk sklepienia.
Mobilne konstrukcje ze stali
Od pewnego czasu zamówienia na piece chlebowe realizujemy używając do tego podstaw, wykonanych z profili stalowych. Oprócz mobilności takiej konstrukcji, pozwala ona na wykonanie pieca w warsztacie i przewiezienie gotowego na miejsce montażu. Budowanie w siedzibie firmy pozwala korzystać z wielu narzędzi i maszyn niedostępnych na wyjazdach, na budowie panują czasem mało komfortowe warunki lub mróz niepozwalający na prawidłowe wiązanie zapraw i klejów. Skraca to również zdecydowanie czas pobytu u klienta, ograniczając działania do przetoczenia konstrukcji we właściwe miejsce, podłączenia do komina i wykonania izolacji, której nie robimy od razu z dwóch powodów. Pierwszy to nośność windy samochodowej, drugi to możliwość skontrolowania przez inwestora jakości wykonania pieca. Pod izolacją, można wiele ukryć….
Kopuła – najwyższy kunszt rzemiosła
A jest co ukryć! O ile w przypadku pieca tunelowego dopasowanie cegieł jest dość łatwe, tak piec kopułowy z cegieł uważany jest za rzemiosło najdoskonalsze i najtrudniejsze manualnie. Kopułę takiego pieca można budować jeden dzień lub…ok tygodnia! Różnica bierze się ze sposobu dopasowania cegieł. Można użyć klinów, docinać je precyzyjnie i potem kleić klejem ceramicznym wysokiej jakości spoiną 1-2 mm. Spoina tej grubości będzie zarówno od wewnątrz i na zewnątrz kopuły.
Można też układać zwykłe cegły (lub kliny) na grubej zaprawie, tworząc od środka równie małe spoiny co w poprzednim opisie, lecz na zewnątrz mierzące 1-3 cm. Tego typu konstrukcja z pewnością szybciej się będzie wykruszać podczas eksploatacji. Na zdjęciu poniżej cegły przygotowane do klejenia grubą spoiną. Od środka obie metody pracy wyglądają tak samo.
Piec chlebowy kopułowy – doskonałość łuku
Kilka ostatnich zdjęć pokazuje nie tylko najlepszą metodę klejenia cegieł. Piec kopułowy to najdoskonalsza forma tego typu urządzenia ogniowego. Klasyczny łuk to niewątpliwe najbezpieczniejsza konstrukcja w architekturze. Wszelkie napięcia i ciężar konstrukcji przenoszone są na fundament. Obrazuje to prosty szkic (wikipedia).
Kształt koła i łuku z pewnością jest przyjazny dla ognia i wysokiej temperatury. Nie ma tzw. martwych punktów, które słabiej się nagrzewają, co ma wpływ nie tylko na ewentualne pękanie nierówno nagrzewanych elementów pieca, ale również na przygotowywaną potrawę.
Z takich subtelnych różnic mogących mieć wpływ na jakość pracy konstrukcji, wymienić należy:
- rodzaj podłogi,
- izolację podłoża – podłogi pieca,
- izolację pieca z góry,
- grubość konstrukcji,
- usytuowanie wylotu dymu.
Omówię te różnice po kolei.
Rodzaj podłogi
Zdjęcia pokazują 3 rodzaje podłogi. Z szamotu, z czerwonej cegły i betonu ogniotrwałego. Są użytkownicy i zwolennicy jednej, drugiej no i trzeciej. Jest też teoria preferująca do pieczenia chleba czerwoną cegłę, a do pizzy szamot. Moim zdaniem, istotny jest człowiek. To kwestia talentu, doświadczenia i przyzwyczajenia…
Izolacja podłogi pieca
Izolacja podłogi pieca jest ważna, szczególnie zakładając pieczenie chleba. Dobra izolacja pozwoli utrzymać w miarę stałą temperaturę, a takich warunków potrzebujemy co najmniej 30 minut. Oczywiście, możemy manipulować wielkością bochenków – im mniejszy, tym krótszy pobyt w piecu. Mój przyjaciel z Norwegii piecze małe bochenki podczas wypieku pizzy. Na żywym ogniu, bez wygarniania żaru z paleniska. Ale to zdolny kucharz….Pizza jest krótkim gościem pod kopułą pieca. 1-2 minuty to najbardziej optymalny czas pieczenia. Przy okazji odniosę się do tłuczonego szkła, używanego do dziś przez kilku zdunów. Sypano jego warstwę na etapie robienia fundamentu pod postument pieca. Jest grupa ludzi traktujących tę praktykę jako zabobon. Dla mnie szkło, to odpowiednik folii używanej dziś do izolacji przeciwwilgociowej posadzek i fundamentów. Kiedyś foli nie było, wilgoć natomiast tak….
Izolacja górna pieca
Izolacja górna pieca przydaje się w każdej sytuacji. Ważne, by była paroprzepuszczalna. Wykonywanie wodoszczelnych zabezpieczeń pieców wynika z braku świadomości wykonawcy. Piec stojący na zewnątrz ma „oddychać”, a zabezpieczenie przed warunkami atmosferycznymi powinna stanowić solidna wiata. Piec ceramiczny sam reguluje sobie wilgotność w komorze spalania. Część pary wodnej odprowadza element ewakuacji dymu (komin), część przenika przez ścianki kopuły. Podczas pieczenia chleba odbywa się samoczynna regulacja zawartością pary wodnej w palenisku. Brak możliwości takiego przepływu nie tylko zakłóca proces pieczenia, ale może powodować zawilgocenie izolacji pieca. Z tego też powodu lepsze będą izolacje w postaci keramzytu, słomy z gliną czy zwykłego piasku, od izolacji o ograniczonej paroprzepuszczalności.
Masa akumulacyjna – grubość konstrukcji
Grubość elementów konstrukcyjnych pieca to nic innego jak jego masa akumulacyjna. Duża, pozwala z łatwością zgromadzić i utrzymać długo ciepło potrzebne do wypiekania chleba. Cienkie ścianki, np. z betonów ogniotrwałych albo cegieł ciętych na pół, są bardziej przydatne w pieczeniu pizzy. Pozwalają rozgrzewać piec niewielką ilością opału. Oczywiście, wprawny operator poradzi sobie z każdym zadaniem w obu przypadkach.
Usytuowanie wylotu dymu
Wylot dymu z pieca powinien być z przodu, zaraz za drzwiczkami. Umieszczenie wylotu dymu z komory pieca w jej tylnej części spowoduje, że część dymu trafi do komina, a część będzie uchodzić drzwiami. Umieszczenie wylotu zaraz za drzwiczkami, nad nimi, spowoduje zassanie dymu w najbardziej odpowiednim punkcie konstrukcji. Korzystne jest wykonanie małego progu, lokującego wysokość górnej krawędzi drzwi o kilka cm niżej od otworu kominowego. Wyeliminuje to całkowicie ewentualne poddymianie przez otwór manipulacyjny pieca (drzwiczki).
Na wylocie dymu z pieca montujemy szczelną zasuwę / klapę, którą zamykamy po nagrzaniu pieca w celu pieczenia chleba.
Alternatywna lokalizacja wylotu dymu
Dwa poniższe zdjęcia pokazują, co można wykonać, jeśli z jakiegoś powodu nie możemy podłączyć rur dymowych z przodu pieca. W prosty sposób przenosimy wylot do tylnej części budowli.
